Beweging: trauma's en overbelasting bij paarden

Een paard is een schrikachtig dier en daardoor door het maken van abrupte bewegingen extra gevoelig voor trauma's. Waarbij je je moet realiseren dat te weinig bewegen ook tot blessures leidt. 

Een wild paard scharrelde op schrale grond zijn kostje bij elkaar en liep daarbij grote afstanden. Het gedomesticeerde paard staat echter veel op stal of in een wei, waarbij het voer hem wordt aangereikt. Lopen en beweging als dagelijkse bezigheid verschoven hiermee naar de achtergrond, met grote gevolgen voor het paardenlichaam.

Tegelijkertijd wordt er van een paard – zeker in de sport – veel actie verwacht. Net als topsporters bewegen ze in een korte periode veel, intensief en vaak explosief. Gewrichten, spieren, pezen en hoeven hebben dan zware krachten te verduren en liggen overbelasting en een blessure op de loer. Gedoseerde en gecontroleerde beweging bevordert het herstel. 

Peesblessure
Vanwege hun lengte ten opzichte van het paardenlichaam zijn vooral de benen gevoelig voor blessures. De slechte doorbloeding maakt de pezen in het onderbeen extra blessuregevoelig: de oppervlakkige buiger, de diepe buiger, de interosseus en het checkligament.
Beschadiging aan de pezen ontstaat door overrekking of een acute overbelasting door een trauma, een gekke beweging of doordat de pees chronisch overbelast wordt. Bij dit laatste ontstaan er steeds meer kleine beschadigingen, waardoor de pees steeds verder verzwakt.

Een trainingsschema is een leidraad om de belasting van de pezen op te voeren. Door een goede observatie kun je ook zien of het dier toe is aan een opvoering van de belasting. Let daarbij op dat je een goede warming up en cooling down toepast. Houd ook rekening met de ondergrond waarop het paard beweegt en vermijd te veel oneffenheden.  

Een peesblessure wordt lang niet altijd opgemerkt, omdat een paard het meestal niet of pas laat aangeeft. Dit komt doordat een pees weinig zenuwweefsel heeft. Belangrijke symptomen zijn zwelling en een warm been.
Het herstel van een peesblessure wordt vertraagd door de slechte doorbloeding van een pees. Soms duurt het een jaar voordat een pees weer volledig belastbaar is. Juiste en voldoende beweging bevordert het herstel.

Spierblessure
Bij een spierblessure is er meestal sprake van een verrekking, overbelasting of spierscheur. In beide gevallen is een paard vaak acuut kreupel en heeft het veel pijn. De oorzaak is vaak een trauma, een verkeerde of explosieve beweging of door chronische overbelasting. Een spierblessure gaat vaak gepaard met vermijden van bewegingen, stijfheid en verandering in gedrag.

Net als bij peesproblemen is een trainingsschema essentieel om spierkracht op te bouwen. Coördinatie en stabiliteit zijn onlosmakelijk verbonden aan spierkracht en verdient aandacht in de training. Een juiste diagnose is de voorwaarde voor een goede behandeling van een spierblessure, waarbij gedoseerde rust en belasting en fysiotherapie vaak de aangewezen weg is.

Spierbevangenheid als spierprobleem heeft een andere oorzaak: een disbalans in inname van koolhydraten en de mate van beweging. Als een paard te weinig beweegt en te veel voer inneemt, kan het paard onvoldoende zuurstof aanvoeren om de energie uit de voeding te verbranden. Dit leidt tot een ophoping van afvalstoffen in de spier. Geef daarom op rustdagen minder of geen krachtvoer en zorg dat het paard ook op die dagen voldoende beweegt. 

Als een paard spierbevangen is laat dan meteen een dierenarts komen. Zet het dier weg, houd het warm – pas op voor tocht - en geef het geen eten (of alleen wat hooi). Veel drinken is wel heel belangrijk. Bij ernstige bevangenheid zal de urine bruin kleuren. Dit komt door de myoglobine, een stof uit de spieren die in het bloed terecht is gekomen en schadelijk is voor de nieren. Daarom zal de dierenarts altijd ook een infuus geven. Bij spierbevangenheid is het goed om het lichaam met een detoxkuur te ontgiften.

Gewrichtsaandoeningen
Artrose
Bij artrose is er sprake van gewrichtsslijtage. Het kraakbeen, gewrichtskapsel en de gewrichtsvloeistof, die ervoor zorgen dat de botten in het gewricht soepel ten opzichte van elkaar bewegen, zijn hierbij aangetast. Artrose kan in alle gewrichten van het hele lichaam voorkomen, maar komt het meest voor in de benen, hals en rug. Artrose in de benen kenmerkt zich vaak door (start)stijfheid en kreupelheid. Het paard wil zo min mogelijk bewegen en kan in sommige gevallen moeite hebben met opstaan. Als het dier een poosje in beweging is, wordt de beweging gemakkelijker, totdat er een grens is bereikt en de pijn en stijfheid weer toeneemt.

Artrose is een chronische degeneratieve aandoening: de opgetreden schade kan in principe niet worden genezen, wel kan door een juiste behandeling het degeneratieproces worden vertraagd. Voldoende en juiste beweging en een goed lichaamsgewicht helpt artrose voorkomen.

Artritis
Artritis is een ontsteking van het gewricht dat kan ontstaan door een verkeerde beweging en belasting (aseptische artritis) of doordat er door een wond bacteriën (sceptische artritis) in het gewricht dringen.
Aseptische artritis door kneuzing, verstuiking of een ontwrichting van het gewricht. Dit gaat samen met een verrekking of inscheuring van de gewrichtsbanden en/of het gewrichtskapsel. Symptomen zijn zwelling en kreupelheid. Rust, koeling en immobilisatie bevorderen het herstel.

Septische artritis is een gevolg van een infectie, meestal bacterieel, in het gewricht. Dit kan ontstaan door bijvoorbeeld een verwonding op de plek van een gewricht, waarbij de gewrichtsholte in aanraking komt met de buitenlucht. Symptomen zijn acute kreupelheid, pijn, zwelling en warmte van het gewricht. Het paard zal et aangedane been willen ontzien, heeft vaak geen eetlust en heeft koorts. Een snelle behandeling met bijvoorbeeld antibiotica of gewrichtsspoeling moet voorkomen dat er blijvende schade ontstaat aan het gewricht.

Fractuur
Door een trauma kan er een fractuur ontstaan in een bot. Je spreekt van fractuur als de breuk volledig is. Een fissuur is een scheurtje in een bot. Paarden zijn vluchtdieren en daarom vaak onstuimig. Vaak lopen de dieren een trauma op bij het naar binnen lopen in de stal: het heupbot raakt snel beschadigd als het tegen het kozijn aanbotst.

Ondersteuning met bouwstoffen en kruiden
Glucosamine
Glucosaminesulfaat is een zeer belangrijke stof voor de regeneratie van beschadigd gewrichtskraakbeen en bestrijding van de ontstekingsprocessen in de gewrichten. Het is de bouwsteen voor alle aminosuikers en is goed voor gewrichten, kraakbeen, gewrichtsvloeistof, pezen, banden en kapsels. Ontstekingsremmende en pijnstillende kruiden -  Salix alba en Boswellia serrata - kunnen goed in combinatie met glucosamine worden gegeven. Glucosamine in de vorm van sulfaat wordthet genmakkelijkst opgenomen in het lichaam.

Omega-3
Omega-3 olie met EPA- en DHA-vetzuren uit visolie maakt de celmembranen toegankelijker en heeft een positieve werking op het soepel bewegen van een paard. Lees ook de blogs: ‘Visolie en paarden: een goede combinatie’, zo ervaart Tyra en ‘Nog meer bevestiging medicinale eigenschap visolie’

MSM (poeder) 
MSM (Methyl Sulfonyl Methaan) speelt een belangrijke rol bij veel processen in het lichaam. Het is een belangrijke bouwstof voor pezen, spieren en gewrichtskraakbeen en bevordert de stofwisseling. MSM zorgt voor het behoud van de elasticiteit van bindweefsel, werkt pijnstillend op spieren en gewrichten en gaat ontstekingen tegen.  

Magnesium (poeder)
Magnesium vormt samen met calcium en fosfor de bouwstenen voor botten en gewrichten en speelt een belangrijke rol bij de opbouw van bindweefsel. Magnesium (als - citraat) geeft de spieren energie om te kunnen ontspannen en ondersteunt bij stijve en gespannen spieren en biedt verlichting bij pijn. Ook ondersteunt magnesium (- als citraat) bij mentale ontspanning na een trauma en/of schrik.

Kruiden
Onder meer de kruiden Arnica montana (Valkruid), Bellis perennis (Madeliefje), Boswellia serrata (Wierookboom), Curcuma xanthorrhiza(kurkuma), Equisetum arvense (Heermoes), Ribes nigrum (Zwarte bes), Ruta graveolens (Wijnruit), Solidago virgaurea (Echte guldenroede) en Symphytum officinale (Gewone smeerwortel) ondersteunen het herstel van gewrichten, bot, spieren en pezen.