Stress

Wat is stress?

Net als mensen kunnen ook paarden behoorlijk last hebben van stress. Maar stress is een breed begrip; het houdt veel meer in dan het nerveuze gedrag bij wedstrijden. Stress is iedere verandering op het fysieke, mentale en emotionele vlak die de lichamelijke balans kan verstoren. Je kunt hierbij denken aan veranderingen in het voer en/of het voerschema, het trainingsschema, de trainingsomstandigheden of de weersomstandigheden. Maar ook aan het spenen van veulens, een verhuizing, transport, bezoek van de smid, blessures, vaccinaties, ziekte of dracht. Sportpaarden hebben heel vaak te maken met stressvolle situaties.

Symptomen van stress

Meestal kun je stress goed herkennen, maar soms zijn de signalen moeilijker zichtbaar. Stress kan zich bijvoorbeeld uiten in een verhoogde hartslag, trillen, zichtbaar oogwit, grote neusgaten, zichzelf aflsuiten, kleine plasjes, dunne mest, spanning tijdens het rijden, vluchtgedrag, vermageren, het ontstaan van stalondeugden, gapen, tandenknarsen, overmatig zweten, gulzig eten, bijten en zelfs koliek.

Acute stress

Bij acute stress (bijvoorbeeld een gevaarlijke situatie) schrikt je paard ergens van, maar kalmeert vrij snel daarna weer. Bij acute stress krijgt een deel van de hersenen een prikkel binnen. Deze prikkel wordt via zenuwen en het ruggenmerg doorgegeven aan het bijniermerg. Het bijniermerg gaat dan twee hormonen uitscheiden: adrenaline en noradrenaline. Door deze hormonen komt er een grote hoeveelheid energie vrij die onmiddellijk kan worden verbruikt. Daardoor kan je paard ineens opzij springen of op hol slaan. Deze schrikreactie is natuurlijk vervelend voor jou, maar in principe is het een normale reactie die niet schadelijk is voor het paard.

Adrenaline en noradrenaline zorgen ervoor dat er meer glycogeen wordt afgebroken in de lever en skeletspieren. Beide hormonen dragen bij aan het vrijlaten van glucose door de lever en vetzuren van de vetcellen. De glucose en vetzuren zorgen voor een verhoging van de hartslag en verwijding van de kleine luchtkanaaltjes in de longen. Hierdoor wordt er meer zuurstof aan de lichaamscellen geleverd. De bloedstroom verandert door samentrekking en verwijding van bepaalde bloedvaten. Dit verhoogt de bloedtoevoer naar het hart, hersenen en skeletspieren. Dit alles zorgt ervoor dat paarden eerder in staat te reageren op een ‘gevaarlijke’ situatie door bijvoorbeeld opzij te springen.

Chronische stress

Wanneer je paard langdurig wordt blootgesteld aan stress, kan er chronische stress ontstaan. Je paard verkeert dan in een permanente staat van alertheid. Dit kan een negatief effect hebben op de gezondheid. Door de stress scheiden cellen in de bijnierschors cortisol uit, ook wel bekend als corticosteroïden. Dit bestaat uit 2 vormen, waarvan er één glucocorticoïd is. Dit zorgt ervoor dat spiereiwitten worden afgebroken. Corticosteroïden willen het lichaam weer in balans brengen. Dit kost het lichaam erg veel energie. Er ontstaat hierdoor een energietekort in het immuunsysteem.
Gevolgen van chronische stress kunnen onder meer zijn, een verhoogde bloeddruk, het ontstaan van stalondeugden, spierbevangenheid, verstoring van de darmflora, zenuwschade en een verminderd afweersysteem.

Stress vermindert de weerstand

Zoals eerder aangegeven is stress niet goed voor de gezondheid van je paard. Het hormoon cortisol heeft een negatief effect op het afweersysteem, omdat het de aanmaak van witte bloedlichaampjes remt. Bovendien worden de witte bloedlichaampjes minder actief. Dit betekent dat het paard minder goed of zelfs onvoldoende in staat is om (virus)infecties te overwinnen. En dat juist op momenten dat het paard in aanraking komt met andere paarden, waardoor de kans op infecties groter is. Naarmate deze verstoring van het lichamelijke evenwicht langer duurt, wordt de kans op slepende kwaaltjes en kwalen groter. Niet zelden ontstaan dan chronische huid-, luchtweg-, spijsverterings- of gewrichtsproblemen.Uiteraard is dit verband moeilijk aan te tonen, maar steeds meer onderzoekers zijn ervan overtuigd dat er een relatie bestaat tussen de overproductie van stress-hormonen en het ontstaan van ziektes en aandoeningen.

De beste voorzorgsmaatregel is natuurlijk het voorkomen van stressvolle situaties; voer veranderingen zo geleidelijk mogelijk door en houd je zoveel mogelijk aan vaste voer en werkschema's. Maar stress tijdens een transport of wedstrijd is nu eenmaal niet te vermijden. Zorg daarnaast voor voldoende weidegang, voldoende en goede kwaliteit ruwvoer, rust, veel beweging en contact met soortgenoten om stress bij je paard zoveel mogelijk te voorkomen.

Hoe kun je je paard helpen?

Net als bij mensen, kunnen ook bij paarden kruiden zoals passiebloem, hop, rode klaver, valeriaan, kamille en sint janskruid in stress-situaties en bij rusteloos, prikkelbaar gedrag, helpen. Deze kruiden helpen bij een zenuwachtig gevoel en een betere concentratie. Je kunt deze zowel dagelijks als alleen voor een wedstrijd, buitenrit of keuring geven. De meeste paarden reageren erg goed op producten met kruiden.

Bij paarden waarbij de rusteloosheid en prikkelbaarheid samengaan met verstijving van de spieren, is soms sprake van een tekort aan magnesium. De werking van magnesium wordt ondersteund door de aanwezigheid van B-vitaminen.

Het aminozuur tryptofaan kan, in combinatie met vitamine B6, helpen bij het behoud van evenwichtig gedrag tijdens stresssituaties. Bij een eiwitrijke voeding wordt de opname van tryptofaan geremd en kan het, bij druk en zenuwachtig gedrag, zinvol zijn om het lichaam van extra tryptofaan en B-vitaminen te voorzien.

Let op! Geef, in verband met het risico op doping, liever geen product met valeriaan aan paarden waarmee je wedstrijden rijdt. Alle overige kruiden en voedingsstoffen zijn absoluut dopingvrij! Voor sint janskruid geldt dat je dit beter niet kunt geven aan paarden die medicijnen gebruiken. Uit humaan onderzoek blijkt dat Sint Janskruid de werking van bepaalde geneesmiddelen kan verminderen.